Uroczystość Wszystkich Świętych i Zaduszki

1 i 2 listopada to dni, gdzie ludzie skupiają się wokół cmentarzy, aby nad grobami bliskich im osób pomodlić się za zmarłych. Jest to czas refleksji, wspomnień związanych ze zmarłymi osobami. Jednak niekiedy często ludzie mylą Uroczystość Wszystkich Świętych z Zaduszkami. Ten artykuł ma na calu opowiedzenia czym jest dane święto, jak jest obchodzone w chrześcijańskich odłamach na terenie powiatu kętrzyńskiego oraz opowiemy o genezie tych świąt.

Uroczystość Wszystkich Świętych

W Kościele katolickim jest to uroczystość ku czci wszystkich chrześcijan, którzy osiągnęli stan zbawienia i przebywają obecnie w niebie. Święto te skupia się wokół świętych oficjalnie ogłoszonych przez Kościół – kanonizowanych. Kościół katolicki nie zna imion wszystkich świętych w pierwszym znaczeniu. Wszyscy święci, znani i nieznani, wspominani są w uroczystość właśnie 1 listopada w Uroczystość Wszystkich Świętych.

Geneza

Początki uroczystości Wszystkich Świętych sięgają IV w. W Antiochii czczono wtedy pamięć o wielu bezimiennych męczennikach, których wspominano w niedzielę po Zesłaniu Ducha Świętego. W Rzymie w VII wieku papież Bonifacy IV poświecił dawny Panteon i uczynił go kościołem ku czci Bogurodzicy oraz wszystkich Męczenników. Polecił przy tej okazji umieścić tam kamienie przywiezione z katakumb chrześcijańskich męczenników. Historycy przekazują, iż przywieziono wtedy aż 28 pełnych wozów. Z rocznicą tych wydarzeń związane było rzymskie święto Wszystkich Świętych. Czczono wtedy jedynie Maryję i męczenników. W późniejszych wiekach dołączono kult “wszystkich doskonałych Sprawiedliwych”. Obchody przeniesiono z 13 maja na 1 listopada. Powodem były prawdopodobnie trudności z wyżywieniem rzesz pielgrzymów przybywających do Rzymu na wiosnę.

Listopadowa data była już znana w Irlandii oraz Anglii, a od VIII w. święto to rozprzestrzeniło się w całej Europie. Po ostatniej reformie liturgii teologowie podkreślają, że “uroczystość Wszystkich Świętych obejmuje nie tylko świętych beatyfikowanych czy kanonizowanych, ale wszystkich zmarłych, którzy osiągnęli doskonałość, a zatem także zmarłych krewnych i przyjaciół”.

Czy Kościół prawosławny obchodzi Uroczystość Wszystkich Świętych?

Oddawanie czci zmarłym 1 i 2 listopada do tradycji prawosławnej nie należy. W Cerkwi dzień Wszystkich Świętych obchodzony jest bowiem w pierwszą niedzielę po Zesłaniu Ducha Świętego.

Jest jednak jeszcze kilka dni w roku, w których wierni Cerkwi odwiedzają groby bliskich. Najważniejszym czasem na wspominanie zmarłych jest okres paschalny, po Wielkiej Nocy. To przede wszystkim tzw. Radonica – wypadająca w 10. dzień po Zmartwychwstaniu Pańskim, w praktyce przesuwana na pierwszą niedzielę po tym święcie. Ale są też takie dni wspominania zmarłych, jak właśnie tzw. sobota rodzicielska, czyli sobota przed przypadającym 8 listopada dniem Św. Dymitra. Wtedy wielu prawosławnych również odwiedza groby swych bliskich.

Zaduszki

Święto Zmarłych, powszechnie nazywane Dniem Zadusznym nosi właściwą nazwę Wspomnienie Wszystkich Wiernych Zmarłych, który wypada na 2 listopada. W Kościele ten dzień jest również uroczyście obchodzony. Również jest połączony treściowo z poprzedzającym go dniem Wszystkich Świętych. Zaduszki zbiegają się zazwyczaj z ludowymi uroczystościami ku czci zmarłych, wywodzącymi się z wierzeń pogańskich.

Zaduszki, a polskie zwyczaje – Dziady

W okresie przedchrześcijańskim kult zmarłych towarzyszył niemal wszystkim uroczystościom. Jeszcze w XIX wieku na wschodzie Polski odprawiano uroczystości ofiarne z przywoływaniem zmarłych, zwane pominkami, pominalnymi sobotami, dziadami albo diedami. Uważa się je za relikty pogańskiego kultu przodków. Obrzędy te stały się inspiracją dla Dziadów Adama Mickiewicza. Inne przeżytki zachowały się także w zwyczajach wigilii Bożego Narodzenia (potrawy, przywoływanie zmarłych na wieczerzę), Niedzieli Przewodniej traktowanej jako Wielkanoc umarłych, czy Zielonych Świątek. Jednak, jak uważają etnolodzy, liczne niegdyś obrzędy i uroczystości związane z kultem zmarłych, zostały w większości przeniesione na Dzień Zaduszny.