Adaptacja, czyli zanim Twoje dziecko rozpocznie edukację

Planując oddanie dziecka do żłobka czy przedszkola, każdy martwi się jak jego pociecha poradzi sobie i odnajdzie się w nowym miejscu. Kluczem do sukcesu jest odpowiednia adaptacja. Czym ona właściwie jest? Adaptacja oznacza przystosowanie do nowych warunków oraz radzenie sobie z towarzyszącymi jej/im sytuacjami. Jest to gotowość i wewnętrzna zgoda na zmianę.

Typowe zachowania dziecka w okresie adaptacyjnym

• Może pojawić się płacz, lęk oraz niepokój.
• Można zauważyć spadek energii, a co za tym idzie aktywności. Dziecko w okresie adaptacji może w ogóle się nie bawić i nie brać udziału w proponowanych przez nauczyciela aktywnościach. Brak zabawy w ciągu dnia kompensuje w domu stając się wtedy nadmiernie ruchliwym.
• Mogą pojawić się zaburzenia snu, brak apetytu, odmowa przyjmowania posiłków na trenie żłobka czy przedszkola.
• Mogą pojawiać się wybuchy złości, zachowania, których wcześniej rodzice nie obserwowali w domu.
• Może nastąpić samodzielna izolacja od grupy, pomimo iż dziecko chętnie rozmawia z innymi poza przedszkolem.

Jak możemy pomóc? Co zrobić żeby adaptacja przeszła łagodniej? Sieć Międzynarodowych Dwujęzycznych Przedszkoli i Żłobków KIDS&Co. bazując na swoim 16-letnim doświadczeniu w opiece nad dziećmi i współpracy z rodzicami, przygotowała kilka porad co warto zrobić, aby proces adaptacji stał się łatwiejszy dla wszystkich członków rodziny.

Dziecko wszystko rozumie i słyszy

Często nie zdajemy sobie sprawy, że nasze pociechy słyszą i rozumieją więcej, niż nam się wydaje. Jeśli rodzic przy dziecku wypowiada się negatywnie o pomyśle oddania go do żłobka/przedszkola lub wyraża swoje obawy, w niedługim czasie wywoła u dziecka podświadomą niechęć i stres związany z tą sytuacją. Wstąpienie na ścieżkę edukacji i rozpoczęcie nowego etapu życia należy przedstawić jako fantastyczną przygodę, pełną nowych wrażeń i możliwości. Powinniśmy unikać słów w stylu: „Musisz iść do przedszkola, bo tatuś/mama musi zarabiać pieniążki”, które tak naprawdę wcale nie pomagają, a wręcz szkodzą. Dodatkowo każdy maluszek doskonale wyczuwa stan emocjonalny swoich rodziców. Mimo, że jest to trudne, każdy rodzic musi postarać się ukryć swój naturalny smutek i niepokój z oddaniem dziecka do placówki. Upust naszym prawdziwym emocjom, możemy dać dopiero po oddaniu dziecka i zejściu z jego pola widzenia.

„Sen jest balsamem dla duszy.“ – William Shakespeare

Kwestia niby oczywista, jednak często niedoceniana przez natłok innych zadań i obowiązków – dziecko powinno dobrze się wysypiać. Pierwsze dni związane z pójściem naszej pociechy do żłobka/przedszkola będą pełne różnych emocji, co może wpłynąć na zachwianie codziennego rytmu, także kładzenia się spać. Wieczór należy zaplanować w taki sposób, aby mimo nadprogramowych wrażeń dziecko kładło się wcześnie spać, a jego sen nie był zaburzany zewnętrznymi czynnikami. Dodatkowo warto wyeliminować z wieczornych rozrywek oglądanie telewizora lub korzystanie z komputera – w pierwszych dniach adaptacji dziecko będzie miało już wystarczająco dużo bodźców i emocji.

Miłego dnia kochanie

Pierwsze pożegnanie w szatni jest przełomowym wydarzeniem w życiu każdego rodzica, dlatego należy się do niego odpowiednio przygotować. Niektóre zachowania opiekunów, choć intuicyjne i wynikające z dobrych chęci, mogą zaburzyć proces adaptacji. Warto dlatego opracować przebieg pożegnania zdecydowanie wcześniej. Każde dziecko jest inne i nie ma tu zasady złotego środka. Ważne jest tylko to, żeby cała sytuacja nie była zbyt emocjonalna (ze strony rodzica) i rozciągnięta w czasie. Najlepsze dla naszej pociechy będzie krótkie i stanowcze pożegnanie np. uśmiech, buziak i pomachanie ręką.

Potrzebne wsparcie

Warto zadbać, aby dziecko w pierwszych dniach w nowej placówce miało ze sobą ulubioną przytulankę. Oczywiście w każdym przedszkolu/żłobku jest już mnóstwo zabawek, ale tu chodzi o dodatkowe wsparcie dziecka czymś, z czym jest emocjonalnie związane i da mu poczucie bezpieczeństwa. Chęć przytulenia jest normalną i instynktowną potrzebą w sytuacjach stresowych u wszystkich maluszków, dlatego ważne jest to żeby zabawka była możliwą do wtulenia maskotką, a nie np. drewnianą koparką czy plastikowymi klockami. Rodzic powinien zapytać dziecko, który pluszak będzie mu dzisiaj towarzyszył i koniecznie musi pamiętać, żeby zabrać go ze sobą przed wyjściem z domu.

Kto rano wstaje ten… musi mieć dobry plan

Poranne wyjście z domu związane jest zazwyczaj z pośpiechem i nerwami. Zdecydowanie nie sprzyja to adaptacji w nowej placówce. Najlepszym rozwiązaniem jest przygotowanie wszystkiego do wyjścia, jeszcze przed obudzeniem się dziecka. Rodzic może wstać wcześniej, zacząć od przyszykowania siebie. Następnie należałoby przygotować ubranie i śniadanie dla dziecka, po czym dopiero je obudzić. Dzięki takiej organizacji, późniejszy poranek może minąć na rozmowach o nadchodzącym dniu i pozytywnej atmosferze bez pośpiechu.

Niewykluczone jest też, że placówka oferuje śniadania tuż po porannym przybyciu dzieci. Warto wtedy zrezygnować z porannego posiłku dziecka w domu i skupić się na innych czynnościach takich jak np. mycie, ubranie czy dotarcie do placówki.

Warto rozmawiać

Po powrocie dziecka z przedszkola obowiązkowo należy porozmawiać jak minął dzień. Ważne jest jednak, w jaki sposób będziemy zadawać nasze pytania. Nie mogą to być pytania zamknięte (czyli odpowiedź tak lub nie) oraz w jakiś sposób tendencyjne (np. Czy działo się coś złego?  Jesteś zadowolony z dzisiaj, prawda?). Pytanie musi być otwarte, zostawiające dziecku szansę na powiedzenie czegoś od siebie. Należy brać pod uwagę, że pod napływem emocji i bodźców nasz maluszek po prostu zapomni o tym co się działo w trakcie dnia. Ciągłe dopytywanie i „wiercenie dziury w brzuchu” wcale nie sprawi, że odpowiedzi nagle się pojawią, a mogą wręcz spowodować dodatkowy stres. Zdecydowanie lepszym pomysłem będzie wspólna zabawa w to, w co dziecko bawiło się w placówce. Podczas takiego spędzania czasu na pewno coś mu się przypomni. Dziecko potrzebuje naszej obecności, życzliwej uwagi i wyrozumiałości.

Kto z sobą nosi, ten się nie prosi – wyprawka

Tak jak wyruszenie w każdą podróż wymaga wcześniejszego przygotowania bagażu, tak samo pierwsza wizyta w żłobku/przedszkolu wymaga odpowiednio zaplanowanej wyprawki. Dziecko koniecznie musi być wyposażone w worek z kompletem ubrań i bielizny na zmianę, a także w pieluszki (jeśli jeszcze ich używa). Obowiązkowo należy też przygotować obuwie na zmianę. Do tego dochodzą jeszcze pościel, szczoteczka, kubek i pasta do zębów. Warto też wyposażyć dziecko dodatkowo w krem z filtrem UV lub ochronny tłusty (zależnie od pory roku).

Każda zmiana w życiu  wiąże się zarówno z ciekawością, jak i niepewnością niezależnie od wieku. Oddanie dziecka do żłobka lub przedszkola jest pełnym emocji wydarzeniem nie tylko dla niego samego, ale także dla rodzica. Przebieg adaptacji zależy głównie od nastawienia , emocji i zachowania opiekunów. Dorośli powinni być przekonani, że pójście ich pociechy do żłobka czy przedszkola jest decyzją najlepszą dla nich i dla dziecka.  Gotowość na zmianę rodzica i bycie konsekwentnym w podjętej decyzji wywoła gotowość na zmianę w dziecku. Dzięki temu łatwiej i szybciej maluch przystosuje się do nowego miejsca.

Michał Matras, redaktor Pro Progressio