ŚLADAMI PRZESZŁOŚCI: 106 rocznica śmierci Wojciecha Kętrzyńskiego

106 lat temu, 15 stycznia 1918 r., zmarł wybitny polski badacz dziejów Pomorza, Warmii i Mazur, historyk, bibliotekarz, publicysta i poeta – Wojciech Kętrzyński. Jego dziedzictwo w dziedzinie historii i kultury Polski jest nieocenione, a jego życie pełne zawirowań, które staje się świadectwem nieugiętej miłości do ojczyzny.

Wojciech Kętrzyński przyszedł na świat 11 lipca 1838 r. w Lecu (dzisiejsze Giżycko), jako Adalbert von Winkler, w rodzinie o korzeniach szlacheckich. Jednak, w wyniku tragicznej śmierci ojca, który zmarł, gdy Wojciech miał zaledwie 8 lat, jego życie zaczęło kształtować się w zupełnie inny sposób.

Jego ojciec, oficer pruski, wywodził się z rodziny Winklerów, a nazwisko „Kętrzyński” zostało dopisane z powodu germanizacji, odwołującej się do miejscowości „Kętrzyno” w powiecie wejherowskim. Jednak to dopiero w 1856 r., po informacji od siostry o polskim rodowodzie, Wojciech podjął decyzję o zmianie swojego nazwiska na „Wojciech von Kętrzyński”. To symboliczne posunięcie stało się dla niego wyrazem przekonania o swoim polskim pochodzeniu.

W trakcie studiów historycznych na Uniwersytecie Albertyna w Królewcu, Kętrzyński odkrył bogactwo historii swojej rodziny, która okazała się być od wieków polska i szlachecka. To zrozumienie wpłynęło na jego tożsamość, a decyzja o zmianie nazwiska była dla niego wyrazem nie tylko przekonania, ale także dumy z bycia Polakiem.

Zaangażowanie Kętrzyńskiego w sprawy narodowe objawiło się w trakcie Powstania Styczniowego, gdzie pełnił rolę kuriera przewożącego tajne dokumenty i broń. Jego zaangażowanie w walkę o niepodległość przyniosło mu jednak konsekwencje – został aresztowany i osadzony w więzieniu w Olsztynie, a później w Berlinie.

Po uwolnieniu Kętrzyński nie zaprzestał walki o sprawy narodowe. W 1871 r. założył tajne Towarzystwo Mazurskiej Inteligencji Ludowej, które później przekształcono w Komitet Niesienia Pomocy Mazurom. Jego działalność obejmowała także wspieranie polskich mediów, takich jak „Gazeta Lecka” i „Mazur”. Kętrzyński był głosem przeciwko zniemczeniu ludności mazurskiej i konsekwentnie wspierał kulturę i język polski.

Jego prace naukowe przyczyniły się do rozwoju polskiej historiografii. Przez ponad 40 lat pracy w Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich we Lwowie, Kętrzyński przekształcił tę placówkę w znaczący ośrodek naukowy. Jego wkład w zgromadzenie bezcennych rękopisów i starodruków jest nieoceniony.

Kętrzyński, oprócz roli historyka, był także poetą. Jego twórczość, czasem w języku niemieckim, była wyrazem przełomu w jego życiu, jaki nastąpił po odkryciu swojego polskiego pochodzenia. Jego dzieło „Ze śpiewnika pewnego zniemczonego” ukazuje tę transformację, choć było ono represjonowane przez różne reżimy.

Wojciech Kętrzyński zmarł 15 stycznia 1918 r. we Lwowie, a jego pogrzeb odbył się na cmentarzu Łyczakowskim. Niestety, nie doczekał się odzyskania przez Polskę niepodległości. Jego dziedzictwo przetrwało w nazwach ulic, szkół, a także w instytucjach naukowych, takich jak Instytut Północny w Olsztynie. Pamięć o nim jest nie tylko ważnym elementem historii Polski, ale także inspiracją do dalszej walki o wartości, które kształtowały życie tego wybitnego Polaka.