Kilka słów o alkoholu…

czyli dowiedz się, czy alkohol ma kalorie i jakie są skutki jego spożywania

Badania WHO pokazują, że Polsce najchętniej spożywanym alkoholem jest piwo. W 2016 roku spożycie piwa pokryło 56% całej ilości spożytego alkoholu w naszym kraju. Mężczyźni w Polsce spożywają średnio rocznie 23,8 l piwa, natomiast kobiety około 8,3 l. Dowiedz się ile kalorii ma piwo i inne napoje alkoholowe oraz jaki wpływ na zdrowie ma ich nadmierne spożycie.

Spis treści

1. Czym jest alkohol?
2. Dlatego alkohol utrudnia odchudzanie?
3. Tabela z kalorycznością poszczególnych napojów alkoholowych
4. Jaki wpływ na organizm ma nadmierne spożycie alkoholu?
5. Skutki nadużywania alkoholu w liczbach

Czym jest alkohol?

W napojach alkoholowych głównie występującym alkoholem jest etanol. Uzyskujemy go podczas fermentacji naturalnie występujących cukrów. Razem z metanolem, butanolem, propanolem itd. zaliczany jest do związków zwanych alkoholami. Etanol jako jedyny w swojej najczystszej postaci nie powoduje śmierci (chyba że w dużych ilościach i stężeniu).

Od wieków stosowany był jako napój wyskokowy na spotkaniach towarzyskich. Dopiero w poprzednim wieku zaczął być wykorzystywany do innych celów. Jest składnikiem środków do dezynfekcji rąk, a w szpitalach jest niezbędny do zapobiegania zakażeniom oraz przeciwdziałaniu przenoszenia mikroorganizmów chorobotwórczych.

Etanol stosuje się między innymi jako odtrutka w zatruciu metanolem (takie sytuacje zdarzają się m.in. gdy na własną rękę chcemy wytworzyć napoje alkoholowe i robimy to w nieumiejętny sposób) [1].

Dlaczego alkohol utrudnia odchudzanie?

Wiele osób myśli, że jeśli są na diecie i raz w tygodniu pójdą na imprezę zakrapianą alkoholem, to nic się nie stanie. Możliwe, że tak będzie, ale możliwe też, że spowoduje to brak postępów w odchudzaniu. Dlaczego tak się dzieje?

Od razu odpowiem na pytanie z tytułu. Tak, alkohol ma kalorie (i to dużo). Wiele ludzi błędnie myśli, że alkohol nie dostarcza energii lub dostarcza jej bardzo mało. Natomiast 1 g alkoholu dostarcza aż 7 kcal. Dla porównania 1 g węglowodanów lub białka dostarcza 4 kcal, a tłuszczu 9 kcal. Jednak w przeciwieństwie do białek, tłuszczów i węglowodanów, alkohol nie może być źródłem energii, gdyż  mięśniach nie występują enzymy do jego rozkładu, więc utylizacja etanolu odbywa się w wątrobie [7].

Według aktualnych zaleceń alkohol na diecie powinien być wyeliminowany lub znacznie ograniczany. Umiarkowane spożycie alkoholu dla mężczyzn to 1-2 drinki, co odpowiada 13-15 g etanolu (100 ml wina lub mała puszka piwa). Dla kobiet jest to nie więcej niż 1 drink. Niektóre źródła podają, że spożycie nie powinno przekroczyć 30 g etanolu dziennie [7].

Kiedy jesteśmy na imprezie raz w tygodniu i wypijemy kilka drinków, znacznie zwiększamy nasze tygodniowe spożycie kalorii. Imprezy i picie alkoholu towarzysko sprzyjają też sięganiu po przekąski: chipsy, kanapeczki, ciasta, pizza i inne przysmaki. Co dodatkowo zwiększa pobranie kalorii.

Dobrze wiemy, że to nadmiar kalorii (nadwyżka kaloryczna) jest przyczyną wzrostu masy ciała i niekoniecznie musimy przekroczyć nasze zapotrzebowanie na energię pijąc alkohol i jedząc przekąski, jednak zazwyczaj tak się dzieje. Szczególnie niebezpieczne jest to, kiedy odchudzamy się i jesteśmy na deficycie energetycznym. Przykładowo dziennie nasz deficyt został ustalony na 500 kcal (np. zapotrzebowanie danej osoby wynosi 2500 kcal, ale jest na diecie redukcyjnej i ma pobierać dziennie 2000 kcal). W ciągu tygodnia jest to 3500 kcal deficytu, które bardzo łatwo pobrać idąc na jedną imprezę, a co dopiero na kilka.

Wystarczy, że wypijesz kilka drinków z wódką i sokiem (który też ma sporo kcal), zjesz 2 kawałki pizzy  oraz jakieś przekąski już nie jesteś na deficycie energetycznym, a efektów brak…

Etanol ma właściwości moczopędne i odwadniające, co powoduje zwrotne zatrzymywanie wody w organizmie, które objawia się opuchnięciem. Dodatkowe spożycie w tym samym czasie przekąsek z duża ilością soli potęguje ten efekt [7].

Tabela z kalorycznością poszczególnych napojów alkoholowych [4]

Napój alkoholowy	Ilość kcal w porcji
Piwo Tyskie	245 kcal w 500 ml piwa (1 kufel)
Piwo bezalkoholowe (Lech free)	69 kcal w 330 ml (mała butelka)
Piwo Redd’s o smaku jabłkowym	270 kcal dla 500 ml (1 butelka)
Kufel piwa Porter	340 kcal dla 500 ml
Piwo desperados	290 kcal w 500 ml
Warka Radler 0%	180 kcal w 500 ml
Cydr jabłkowy	230 kcal w 500 ml
Wódka czysta	110 kcal w 50 ml (kieliszek)
Likier kokosowy	154 kcal w 50 ml (kieliszek)
Whisky 40%	220 kcal w 100 ml
Ajerkoniak	280 kcal w 100 ml
Rum biały 40%	231 kcal w 100 ml
Gin biały 37%	231 ml w 100 ml
Lampka białego wina wytrawnego	79 kcal w 120 ml
Kieliszek słodkiego szampana	117 kcal w 100 ml
Kieliszek czerwonego wina wytrawnego	82 kcal w 120 ml
Drink Mojito	200 kcal (50 ml rumu, 2 łyżeczki cukru trzcinowego, mięta, limonka, woda gazowana)

Jaki wpływ na organizm ma nadmierne spożycie alkoholu?

Po wypiciu etanolu metabolizowany jest on głównie w wątrobie.  Z tego wynika częste występowanie uszkodzenia wątroby u osób nadużywających alkohol. Uszkodzenie to powoduje stłuszczenie, marskość oraz nowotwory wątroby. Etanol w organizmie wchłania się głównie w jelicie cienkim, ale mniejsze ilości wchłaniane są również w jamie ustnej, przełyku i żołądku. Z tego powodu te narządy są najbardziej narażone na jego negatywne działanie [1].

Odurzenie alkoholem etylowym powoduje niewyraźną mowę, otępienie oraz zaburzenia chodu, w cięższych przypadkach może spowodować śpiączkę [1,2].

Przewlekłemu spożywaniu alkoholu towarzyszy niedobór witaminy B1, co może skutkować uszkodzeniami neuronów i zaburzeniami psychicznymi. Chorobą która wynika z przewlekłego niedoboru tiaminy (wit. B1) jest choroba Wernickiego-Korsakowa, która objawia się zaburzeniami świadomości powodującymi amnezję oraz ataksję (niezborność ruchowa) [3]. Alkohol zmniejsza wchłanianie wielu substancji, w tym leków oraz przyczynia się do wielu niedoborów pokarmowych.

Nadmiar/nadużywanie etanolu powoduje:

– kwasicę ketonową (szczególnie narażone są osoby chorujące na cukrzycę),
– hipoglikemię na czczo,
– stłuszczenie wątroby,
– zapalenie żołądka, zaburzenia wchłaniania, nowotwory przewodu pokarmowego, zaburzenia perystaltyki jelit, refluks żołądkowo-przełykowy,
– nadciśnienie, zaburzenia rytmu serca,
– stany zapalne trzustki (ryzyko cukrzycy po ok. 5-6 latach),
– kłębuszkowe zapalenie nerek,
– bezpłodność, przedwczesne porody, niemowlęta o niskiej masie urodzeniowej i zespół FAS,
– nowotwory piersi,
– udar, depresję, zapalenie opon mózgowych, alkoholowe zwyrodnienie móżdżku.

Spożywanie alkoholu (nawet małych ilości!) jest bezwzględnie zakazane u kobiet w ciąży. Ma działanie teratogenne oraz toksyczne na płód. Matki pijące alkohol w ciąży często rodzą dzieci z zespołem FAS (fetal alcohol syndrome), czyli alkoholowym zespołem płodowym. Objawia się anomaliami w budowie twarzy, spowolnionym rozwojem fizycznym dziecka, zaburzeniami równowagi, koordynacji wzrokowo-ruchowej, trudności w pojęciu pojęć abstrakcyjnych: matematycznych, czasu, odległości i nie tylko.

Brak rozpoznania po urodzeniu skutków picia alkoholu w ciąży nie oznacza, że było nieszkodliwe. Objawy mogą ujawnić się w późniejszym czasie w postaci problemów z nauką, nadpobudliwości czy zaburzeń w rozwoju psychoruchowym [3].

U sportowców alkohol obniża zdolności wysiłkowe, tempo regeneracji oraz potencjał zdrowotny. Sportowcy spożywający alkohol dwa razy częściej ulegają kontuzjom niż abstynenci. Zatrucie alkoholem niszczy efekty 14 dni treningu, a ,,kac’’ powoduje spadek wydolności o około 11 % [7].

Skutki nadużywania alkoholu w liczbach

Spożycie alkoholu jest przyczyną 3 milionów zgonów rocznie na całym świecie. Przyczynia się do niepełnosprawności oraz pogorszenia stanu zdrowia milionów ludzi. Spożywanie alkoholu odpowiada za 5,1 % globalnego obciążenia chorobami. Problem ten trzy razy częściej dotyczy mężczyzn niż kobiet.

Nadużycie alkoholu stanowi 10 % przyczyn zgonów w grupie wiekowej 15-49 lat oraz bezpośrednio związany jest z występowaniem ponad 200 rodzajów chorób i urazów. W grupie wiekowej 20-39 lat spożywanie alkoholu odpowiada za 13,5 % zgonów.

W ostatnim czasie badany jest wpływ nadużywania alkoholu na zwiększenie ryzyka wystąpienia chorób zakaźnych, w tym AIDS i gruźlicy [5].

W Polsce 42 % wypadków drogowych spowodowanych jest nietrzeźwością kierowcy.

8,2 % nowotworów wśród mężczyzn spowodowanych jest nadużywaniem alkoholu. Wśród kobiet jest to 2,9 %. Marskość wątroby w 70 % przypadków spowodowana jest nadmiernym spożyciem napojów alkoholowych [6].

Źródła:

1. F. Mathew, A. Goyal: Ethanol. StatPearls; 2020
2. R. K. Newman, M. A.Stobart Gallagher, A. E. Gomez: Alcohol Withdrawal; StatPearls; 2020.
3. Normy żywienia człowieka pod redakcją naukową Mirosława Jarosza; 2017
4. Strona internetowa: ileważy.pl
5. WHO Global status report on alcohol and health; 2018
6. WHO Alcohol consumption: Levels and patterns for Poland; 2016
7. Dietetyka sportowa pod redakcją naukową B. Frączek, J. Krzywińskiego i H. Krysztofiaka. PZWL; 2019