Bitwa pod Wopławkami

źródło zdjęcia: Wikipedia

Niedawno minęło 709 lat od pamiętnego zwycięstwa wojsk Krzyżackich dowodzonych przez wielkiego marszałka Henryka von Plotzke nad księciem Wielkiego Księstwa Litewskiego Witenesa. Dlatego w ramach cyklu „Nasza Mała Ojczyzna” chciałbym przybliżyć dlaczego doszło do tej bitwy i dlaczego była ona tak ważna dla Zakonu Krzyżackiego.

Geneza konfliktu

Genezy konfliktu można doszukiwać się już w 1193 roku kiedy papież Celestyn III proklamował krucjatę przeciw pogańskim bałtom. W 1198 krzyżowcy wylądowali w Liwoni (okolice Rygi), pokonali w walnej bitwie tubylców i rozpoczęli proces chrystianizacji Inflantów.

W 1202 roku kiedy w nowo założonym mieście – Rydze – powołany został Inflacki Zakon Rycerzy Chrystusa jak i również w sprowadzeniu przez księcia Mazowieckiego Kondrada rycerzy Zakonu Krzyżackiego. Oba zakony chciały stworzyć własne silne państwa niemieckie na wschodnich wybrzeżach Bałtyku.

W 1236 roku Kawalerowie mieczowi (Inflancki Zakon Rycerzy Chrystusa) poniósł poważną klęskę w bitwie pod Szawlami, gdzie starli się z Litwinami. W trakcie bitwy poległ między innymi Volquin, wielki mistrz. W 1237 roku doszło do przyłączenia Kawalerów mieczowych wraz z ich terenami do Zakonu Krzyżackiego, którzy sukcesywnie podbijali i nawracali pruskie plemiona.

Konflikt krzyżacko-litewski trwał nieprzerwanie od 1236 roku do 1316, a zaostrzenie konfliktu nastąpiło w latach 1296-1315. Zakon Krzyżacki przeprowadził wtedy, co najmniej 27 zbrojnych wypraw na tereny Żmudzi i Litwy.

W 1295 roku na tron Wielkiego Księstwa Litewskiego wstąpił Witenes. Okres jego panowania usłany jest nieprzerwanymi bitwami i najazdami na tereny Polski jak i Zakonu Krzyżackiego. Już w 1298 roku wmieszał się w poważny konflikt na Inflantach, który pomimo początkowych wielkich sukcesów przegrał. Spowodowało to, że w latach 1300-1315 Krzyżacy jeszcze bardziej najeżdżali tereny Litwy.

Witenes nie pozostał dłużny działaniom Krzyżaków i już 1300 roku najechał po raz pierwszy tereny biskupstwa warmińskiego. Palił, niszczył i grabił wszystkie nieufortyfikowane osiedla. Do ponownego najazdu doszło w 1311 roku.

Bitwa pod Wopławkami

W 1311 roku Witenes wraz z 4 tysiącami doborowych wojowników po raz drugi najechał ziemie biskupstwa warmińskiego. Litwini dotarli w swym pochodzie do Lidzbarka Warmińskiego gdzie spalili drewniany kościół pod wezwaniem św. Piotra i Pawła oraz Michała Archanioła.

[…] oprócz zamków i miejsc umocnionych nie oszczędził, a czego nie spalił, to porwał albo zabił. W tej i poprzedniej wyprawie zbezcześcił kościoły, szaty liturgiczne, naczynia i sakramenty kościelne, pohańbił duchownych, i prócz tego, że zdobył wielki łup to jeszcze uprowadził ze sobą ponad tysiąc dwustu chrześcijan[…]

fragment „Kroniki ziemi pruskiej” Piotra z Dusburga

Po splądrowaniu ziemi biskupstwa warmińskiego Witenes postanowił zawrócić na tereny Litwy. W pościg za Witenesem ruszył Henryk von Plotzke, wówczas był wielkim komturem czyli zastępcą wielkiego mistrza Zakonu Krzyżackiego w zarządzeniu państwem. Pod dowództwo zebrał 150 braci rycerzy wraz z nieokreślonym wielkim oddziałem ludzi.

3 kwietnia 1311 roku Witenes dociera do „równiny zwanej Wopławką”, gdzie na jednym ze wzgórz postanawia odpocząć. Litwini zakładają obóz otoczony zasiekami. Nie spodziewali się, że w ślad za nimi tak daleko zapuszczą się Krzyżacy. 6 kwietnia również do Wopłąwki dociera Henryk von Plotzke, który postanawia wydać bitwę dla Litwinów w dniu następnym.

7 kwietnia 1311 roku dochodzi do starcia. Wojska Krzyżackie trzy razy atakują obóz Litweski i dopiero za trzecim razem udaje się przełamać obronę pogan. Doszło do całkowitego rozbicia wojsk litewskich oraz wyzwolenia wszystkich jeńców. Witenes uciekł z pola bitwy wraz z nielicznymi oddziałami.

Krzyżacy ścigali niedobitków po rozlewiskach otaczające jezioro Mój. Według podań Piotra z Dusburga rycerze Zakonni potopili poddających się wojowników w wodach jeziora. W jeziorze Mój według legendy miały być utopione przez Litwinów naczynia liturgiczne pochodzące z obrabowanych kościołów.

Po bitwie…

Witenes kilka lat po bitwie zmarł (w 1316 roku), według legendy został rażony piorunem przez Perkuna, co było dla niego aktem łaski. Na tron wstąpił Giedymin, który musiał przejść z najazdów na napór ataków wojsk krzyżackich.

Dla Zakonu Krzyżackiego bitwa ta okazała się wielkim zwycięstwem i okrzyknięto ją bitwą stulecia. Jeszcze ani razu w historii Państwa Krzyżackiego nie rozgromiono w taki sposób wojsk litewskich, a rok po zwycięskiej bitwie Henryk von Plotzke został mianowany komturem królewieckim oraz marszałkiem Zakonnym. Przez kolejne lata zagorzale walczył z Litwinami i poległ w bitwie pod Miednikami 27 lipca 1320 roku.

Miejsce bitwy znajduje się na północ od Wopławek, pomiędzy przysiółkami Góry, a Strzyże (mogą państwo zobaczyć je na powyższym nagraniu). Na polu znajduje się niewielki zagajnik, a na skraju znajduje się kamień z wyrytymi dwoma mieczami i datą 1311. Ustawiony on został w 1936 roku, na pamiątkę tego wydarzenia, w 625 rocznicę bitwy, na „Krwawej Górze„.