NASZA MAŁA OJCZYZNA: Równina Górna

W ostatnim czasie poza grodziskiem znajdującym się w Równinie Górnej odwiedziłem znajdujący się przy drodze niewielki pałacyk. Budynek nie jest remontowany, a po rozmowie z właścicielem dowiedzieliśmy się, że wszystko zależy od konserwatora zabytków. Również warto mieć uwagę na lokalnych mieszkańców, którzy rzekomo pilnują tego miejsca. Warto od razu wyjść do nich z prośbą do właścicielki pałacu, uprzejmej pani Karoliny.

Dawna pruska wieś lokowana w XIV wieku na obszarze 27 włók, dobrze zagospodarowana i rozwijana, gdyż mieszkańcy płacili wysoki czynsz po 42,5 korca żyta, pszenicy i jęczmienia oraz 57 korców owsa. We wsi było także pięć służb rycerskich, a w pobliżu dwie zagrody na prawie chełmińskim. W 1422 roku w Równinie czynne były już 3 karczmy i młyn. Mieszkało tu także 11 zagrodników.

W 1493 r. ustanowiono w osadzie kaplicę pod wezwaniem św. Wawrzyńca. Po sekularyzacji Prus w 1525 r. kaplica przejęła rolę ewangelickiego kościoła parafialnego. Ponieważ z czasem osada rozrosła się także po drugiej wyżynnej stronie Gubru, w XVIII wieku powstało urzędowe rozróżnianie obydwu osad, traktowanych jako odrębne – Równina Dolna i Równina Górna. W 1820 r. mowa jest już osobno o Równinnie Górnej – był to folwark szlachecki, który liczył 4 chałupy i 99 mieszkańców a należał do właściciela majątku w Tołkinach, rodziny von Borke. W II połowie XIX w. właścicielem została mieszczańska rodzina o nazwisku Patzig. W 1913 r. posiadali tam grunty Car Patzig, a później jego syn Hans. Później zaś majątek nabył Curt Scheflrahn (początek lad 20-tych). W 1928 majątek liczył 100 mieszkańców.

Na prawym brzegu Gubra w dolinie zalewiskowej znajduje się pruskie grodzisko wyżynne zwane od wieków Zamkową Górą. W latach 1955 – 1957 archeolodzy prowadzili badania wykopaliskowe na cmentarzysku pruskim, pochodzącym prawdopodobnie z XIV wieku. Odkryto 2 groby nowożytne, 68 grobów średniowiecznych, 2 groby całopalne z okresu rzymskiego, 10 palenisk i 72 jamy, a w nich wiele przedmiotów zabytkowych składanych w ofierze zmarłym, jak sprzączki, kolczyki, zapinki, dzwonki, paciorki, pierścienie, noże, ostrogi, amulety z pazurów zwierząt, groty, nieco broni. Odkryto także sporo monet sprzed połowy XIV wieku, a wśród nich grosze flandryjskie, krzyżackie kwartniki i brakteaty.

Grzebano tu ludność pruską pobliskich wsi, składającą się w większości z chłopów i drobnego rycerstwa pruskiego (tzw. Wolnych) zobowiązanego do służby wojskowej i mającego prawo noszenia broni. Prace wykopaliskowe wykazały, że aczkolwiek zmarłych grzebano wedle obowiązujących w XIV wieku, a narzuconych przez Krzyżaków zwyczajów katolickich, to jednak Prusowie zachowali jeszcze wiele dawnych pogańskich zwyczajów. Świadczą o tym zarówno liczne dary grobowe, jak również sposoby ułożenia ciał zmarłych, z reguły głową ku północy, a także niezwykłe kształty bardzo wąskich trumien.

Po drugiej wojnie światowej utworzono tu państwowe gospodarstwo rolne. W 1973 roku PGR Równina Dolna należał do sołectwa Saduny, gminy Korsze. W 1970 roku w Równinie Górnej mieszkało 60 osób.